Horen, zien en zwijgen

Vanaf de vensterbank lachen 3 boeddha’s me toe. Horen, zien en zwijgen, heten ze. Het wonderlijke is dat degene die horen verbeeldt zijn oren dichthoudt, zien houdt zijn handen voor zijn ogen, alleen zwijgen doet wat hem gevraagd wordt. Die houdt lachend zijn mond. Ze zouden onverschillig kunnen lijken, maar ook wijs. ‘Ik hoef niet alles te horen, ik hoef niet alles te zien en ik zwijg en houd voor me wat ik heb waargenomen’.


Ze zitten er gedrieën, en ik verdenk ze ervan dat ze juist heel goed waarnemen. Degene die zwijgt, besteedt zijn tijd aan luisteren en kijken. Degene die zijn ogen sluit, luistert heel goed. Degene die zijn oren dichthoudt, laat zich niet afleiden door omgevingsgeluiden, maar observeert zorgvuldig. En ’s avonds als wij op bed liggen, gaan ze zacht fluisterend met elkaar in gesprek, omdat ons dagelijks leven hen zeker boeit.

 

“Horen, Zien en Zwijgen” zou komen vanuit de leer van wijsgeer Confucius. Confucius zei tegen zijn leerlingen: Kijk niet naar, luister niet naar, spreek je niet uit en richt je niet op wat in strijd is met fatsoen. Dat maakt de lachende dikkerdjes in mijn vensterbank tot moraalriddertjes. Zo zie ik ze liever niet. Ik zie ze graag als wijze verstandige waarnemertjes, die met hun gulle lach het leven relativeren en op waarde weten te schatten. En het goed hebben met elkaar.

 

Onlangs maakte ik kennis met de Kaizen-methode. Kaizen is Japans voor veranderen naar beter. Kaizen bepleit bewustwording van kleine stappen in onze wens naar beter, gezonder, duurzamer, effectiever, gelukkiger.  In De kunst van Kaizen (Maurer, R. 2007) las ik het voorbeeld van een productiefabriek voor auto’s, waarbij gekozen werd om een lange alarmdraad langs het hele productieproces te spannen. Overal waar hele kleine foutjes geconstateerd werden, mochten mensen aan de draad trekken. Het proces werd direct gestopt, de fout hersteld en vervolgens werd het werk hervat. Dit riep veel discussie op omdat de kleine opstoppingen het proces zouden stagneren. Het tegenovergestelde bleek waar. Door alert te zijn op het kleine, door met elkaar zorgvuldig te zijn, ontstonden steeds minder grote missers.

 

In het boekje vertaalt Robert Maurer dit proces naar menselijke relaties en processen. Als het mis gaat in een relatie, in een onderwijsproces, in de zorg, hoe kijk je dan terug. Wat waren de kleine signalen die je waarnam? En hoe ben je daarmee omgegaan? Het boekje beschrijft op een zeer herkenbare wijze hoe we mogelijke kleine dingen op de koop toe nemen, erbij nemen, laten gaan en na een zekere periode constateren dat het helemaal mis is. In onze relatie, in ons werkproces, in de opvoeding van onze kinderen. Het is een pleidooi voor kleine stapjes, voor het serieus nemen van signalen, maar ook elkaar meenemen in dit proces. Waardoor je samen verder komt.

Ik kijk naar mijn Boeddha-tjes en glimlach terug. Ik hoef niet alles te weten, ik hoef niet alles te zien, ik hoef niet alles te vertellen. Soms is het wijzer te zwijgen. Maar ik neem hun opmerkzaamheid graag mee, met plezier!

©Wilma van Esch 2013